Hoàng Xuân - Người Việt: Chỉ trích "lạnh xương" và "khen cho chết"

<strong>Chúng ta rất thích được khen, thích nghe tâng bốc đến
nỗi khi có môi trường thuận lợi thì nó đẻ ngay ra thành
thói ưa phỉnh nịnh</strong>

Hôm nọ ngồi xem Master Chef Việt Nam, nghe một giám khảo tuyên
bố (nhấn mạnh đến vài lần):<em> "Tôi sẽ dập tắt ước mơ
của bạn", </em>tôi lạnh cả xương sống. Sao cay nghiệt đến
thế? Tại sao và có quyền gì dập tắt ước mơ của người
khác?

Dù đặt trong bối cảnh game show cần kịch tính để thu hút
người xem trên truyền hình thì câu nói này cũng bộc lộ một
thái độ hết sức không nên, thậm chí đi ngược lại mục
đích cuộc chơi.

Có thực người Việt như một nhận xét của MC Nguyễn Cao Kỳ
Duyên, <em>"thiên về chỉ trích hơn khuyến khích"?</em>

Tôi thấy điều đó mô tả chính xác một phần tính cách số
đông người Việt. Mặt còn lại hoàn toàn trái ngược: chúng
ta rất thích được khen, thích tâng bốc đến nỗi khi có môi
trường thuận lợi thì nó đẻ ngay ra thành thói ưa phỉnh
nịnh.

Mê mẩn với lời khen nên mới có những kiểu "con gà tức nhau
tiếng gáy", nhà bên cạnh xây 5 tầng thì mình phải cố ngoi
lên cao hơn nó, hơn nửa tầng cũng được. Cũng chỉ để
được khen.

<center><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/09/29/12/20140929120900-cai-nhau.jpg"
width="560" /></center>
<em><center>Cãi nhau do va chạm giao thông. Ảnh minh họa:
kenh14.</center></em>

Thích được khen nhưng đa phần chúng ta không thích khen nhau. Khi
phải khen thì khen không thật lòng, không chân thành, nên mới
nảy nòi ra thứ "văn hóa" nhỏ mọn kiểu "Khen cho chết", hoặc
thấp và phổ biến hơn thì "Khen trước mặt, trổ... sau lưng".

Một cộng đồng thiếu lời khen ngợi thành thực sẽ giống
như sa mạc. Không bông hoa, cành lá nào có thể nảy mầm trên
đó, nói chi đến phát triển tươi tốt và quấn quít với nhau.

Tôi thích quan sát cách người ta hành xử nên hay xem những
chương trình truyền hình thực tế. Một trong số đó là
chương trình Master Chef của Mỹ.

Tôi rất thú vị khi các giám khảo bày tỏ thái độ quyết
liệt với thí sinh phạm sai lầm đến nỗi họ nhổ thức ăn
ra, gọi nó là thảm họa, hoặc ném luôn nó vào sọt rác. Không
khoan nhượng với thành phẩm, nhưng khi nhận xét thí sinh, họ
công bằng và khuyến khích! Lời nói nào cũng nhằm động viên.

Có thí sinh ưa phá cách, sáng tạo, không hoàn toàn tuân theo
đề bài nên bị đánh rớt. Giám khảo nhận xét đó là điểm
mạnh sẽ khiến thí sinh này tạo ra các sản phẩm độc đáo
phù hợp với mong ước mở một quán bar cho dân chơi rock của
anh. Có thí sinh nhút nhát, mê thích nướng bánh đến nỗi khắp
ngón tay, cổ tay, trên cổ và đùi cô xăm đầy những từ
chuyên môn ngành bánh. Cô rớt trong một vòng thi vì nấu nướng
những món khác (ngoài bánh) không ngon bằng các thí sinh còn
lại. Khi chia tay, giám khảo nhận xét cô là người thợ làm
bánh xuất sắc nhất ông từng biết (căn cứ diễn biến cuộc
thi thì đúng như vậy) và từ nay mỗi lần nhìn thấy một cái
bánh ông đều nhớ đến cô. Một thí sinh khác được các
thành viên công nhận anh có biệt tài nếm, món gì anh cũng nếm
rất ngon, nhưng anh lại thất bại trong một thử thách vì không
đạt yêu cầu về bề ngoài của món ăn. Anh được giám khảo
khen ngợi tài nếm và hứa sẽ giúp hết lòng khi anh mở một xe
đẩy bán thức ăn-như ước mơ của anh.

Cứ cho rằng bớt vài phần mục đích an ủi thí sinh bị đánh
rớt thì trong các lời khen nói trên đều chứa hầu hết sự
thật, do vậy tác dụng động viên khuyến khích của nó thật
lớn. Thí sinh ra về, dù tiếc nhưng rất hân hoan vì được
những nhà chuyên môn lừng danh giúp nhìn ra và thừa nhận
điểm mạnh trong tay nghề của họ.

Đó chính là phần thưởng vô hình mà người ngoài cuộc không
thể đánh giá hết được giá trị của nó. Lời khen ngợi
chân thành không những khiến người được khen tự tin vào
chính mình mà trong một số trường hợp có thể giúp họ thay
đổi cả cuộc đời, nhờ vào động lực nó góp phần tạo ra.
Khen ngợi và xử phạt bao giờ cũng là chiếc chìa khóa thần
hai mặt của quản lý nhân sự, mà khen ngợi luôn luôn là mấu
chốt.

Nhưng sự chân thành hay tính thẳng thắn, thành thật hiện giờ
quả khó kiếm. Tôi tham gia năm sáu diễn đàn trên mạng xã
hội, mỗi diễn đàn có khoảng vài ngàn thành viên. Hầu hết
thảo luận nêu trên diễn đàn đều được phản biện từ
nhiều góc nhìn, những kiến thức và trải nghiệm cá nhân hết
sức phong phú. Tôi xem đây là trường học hết sức thú vị
và bổ ích vì những cuộc thảo luận đều gạt ra cái nhìn
cảm tính, nể nang, <em>"lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau"</em>,
thậm chí cơ hội của đa số mối quan hệ ngoài đời thực,
nhờ đó sự thật được tiệm cận.

Nhưng làm sao để có điều đó? Chúng tôi thừa nhận là nhờ
tuyệt đại đa số các tên ẩn danh. Nhờ không ai biết ai nên
dám nói thẳng, nói thật và tranh luận đến tận cùng.

Lẽ nào để nói ra những lời khen ngợi cổ vũ nhau lại khó
khăn đến thế?

<ul><li><strong>Hoàng Xuân</strong>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140930/hoang-xuan-nguoi-viet-chi-trich-lanh-xuong-va-khen-cho-chet),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét